Ο συμμετοχικός προϋπολογισμός είναι μια μορφή ενεργούς συμμετοχής των πολιτών στη διαδικασία λήψης αποφάσεων ως προς τον τρόπο με τον οποίο δαπανάται το δημόσιο χρήμα.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ετοιμάζεται να προτείνει διάφορες επιλογές για την προώθηση της έρευνας και ανάπτυξης (Ε&Α) στον τομέα των τεχνολογιών διπλής χρήσης.
Ο συμμετοχικός προϋπολογισμός αλλάζει τη λήψη δημοτικών αποφάσεων στις ευρωπαϊκές πόλεις, επιτρέποντας στους πολίτες να προτείνουν και να ψηφίζουν για τοπικά έργα που χρηματοδοτούνται από κοινοτικούς πόρους.
Οι επιστήμονες και οι ακαδημαϊκοί ερευνητές θα μπορούν να υποβάλουν εκ νέου αίτηση στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας (ΕΣΕ) για επιχορηγήσεις εάν το Ηνωμένο Βασίλειο επανενταχθεί στο πρόγραμμα «Ορίζοντας Ευρώπη».
Από τον από κοινού σχεδιασμό αστικών χώρων έως τον πληθοπορισμό και τις μόνιμες συνελεύσεις πολιτών, οι ευρωπαϊκές πόλεις, περιφέρειες και θεσμοί πειραματίζονται με διαφορετικές μορφές συμμετοχής.
Οι νέοι ακτιβιστές πιέζουν για τη μεγαλύτερη αναγνώριση των απόψεων και των αναγκών των νέων στη χάραξη της ευρωπαϊκής πολιτικής, διασφαλίζοντας παράλληλα ότι οι νέοι αισθάνονται ασφαλείς.
Οι ευρωπαϊκές πόλεις και οι κάτοικοί τους χρησιμοποιούν ολοένα και περισσότερο συνεργατικά εργαλεία, τα οποία επιτρέπουν στους κατοίκους να συμμετέχουν στον σχεδιασμό και τη διαχείριση των αστικών υποδομών.
Δέκα ευρωπαϊκές πόλεις συμμετείχαν σε ένα πρωτοποριακό πείραμα για να συγκεντρώσουν τις ιδέες των πολιτών σχετικά με τον τρόπο αντιμετώπισης της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και να παρουσιάσουν πιθανές λύσεις στους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής.
Η εισαγωγή των επιτροπών πολιτών της ΕΕ μετά τη Διάσκεψη για το Μέλλον της Ευρώπης (CoFoE) σημαίνει ότι τα πειράματα διαβουλευτικής δημοκρατίας θα συνεχιστούν σε επίπεδο ΕΕ.
Ολοένα και περισσότεροι είναι οι ευρωπαϊκοί δήμοι που στρέφονται σε ένα εργαλείο συναπόφασης, το οποίο επιτρέπει στους πολίτες να αποφασίζουν πώς θα δαπανήσουν τους τοπικούς πόρους.
Ο συμμετοχικός προϋπολογισμός, το εργαλείο συναπόφασης για τις δαπάνες της πόλης, μπορεί να αποτελέσει μοχλό για την ισότητα και την ένταξη, δίνοντας σε κάθε πολίτη λόγο για τις πρωτοβουλίες και τα έργα.
Η συναπόφαση για τις δαπάνες του προϋπολογισμού της πόλης από τους εκτοπισμένους μπορεί να βοηθήσει τις τοπικές αρχές να κατανοήσουν καλύτερα τις ανάγκες τους.
Παρά την πρόοδο που έχει επιτευχθεί σε επίπεδο ΕΕ όσον αφορά την ισότητα των φύλων, οι πολιτικές και οι αποφάσεις σχετικά με τον προϋπολογισμό δεν έχουν ακόμη συμπεριλάβει πλήρως τη διάσταση του φύλου.
Η ενεργός συμμετοχή των Ρομά και των διαμεσολαβητών Ρομά στη χάραξη πολιτικής και στις αποφάσεις σχετικά με τον προϋπολογισμό σε τοπικό επίπεδο είναι το κλειδί για την αντιμετώπιση των αναγκών της κοινότητας.
Το να επιτρέπεται στους νέους να αποφασίζουν πώς θα δαπανείται ένα μέρος του προϋπολογισμού της πόλης μπορεί να ενδυναμώσει τη νεολαία, να ενισχύσει τη συμμετοχή και να είναι ένα «μάθημα πολιτικής εκπαίδευσης».
Ενώ οι μηχανισμοί συναπόφασης στους δήμους της Ουκρανίας έχουν ανασταλεί λόγω του πολέμου, τα συμμετοχικά εργαλεία θα μπορούσαν ακόμα να βοηθήσουν στην υποστήριξη και την ενσωμάτωση των εκτοπισμένων της Ουκρανίας.
Ενώ η συμμετοχική δημοκρατία ακούγεται σαν ένας σημαντικός στόχος για πολλούς, εγείρει επίσης ερωτήματα ευθύνης, λογοδοσίας, εξουσίας και εμπιστοσύνης, σύμφωνα με μια επιτροπή για τη συμμετοχή των πολιτών.
Μορφές διαβουλευτικής δημοκρατίας, όπως τα δίκτυα συμμετοχής του κοινού, μπορούν να υποστηρίξουν την παραδοσιακή πολιτική – αλλά η ένταξη των νέων στη διαδικασία παραμένει μια πρόκληση.
Δίνοντας στους πολίτες τη δυνατότητα να έχουν λόγο στη λήψη αποφάσεων πέρα από τις εκλογές μπορεί να βοηθήσει την ηγεσία να λαμβάνει καλύτερες αποφάσεις.
Οι προσπάθειες της ΕΕ να ενθαρρύνει τη συμμετοχή των πολιτών μέσω εργαλείων συμμετοχής είχε μικρό αντίκτυπο, λόγω έλλειψης πληροφόρησης και σαφούς παρακολούθησης, λένε οι ειδικοί.
Οι ευρωβουλευτές και οι ειδικοί προτείνουν να αναβαθμιστεί ένα εργαλείο σε επίπεδο πόλης, το οποίο θα επιτρέπει στους πολίτες να αποφασίζουν πώς θα δαπανείται ένα μέρος των δημοτικών πόρων.
Η διαβούλευση με τους πολίτες σχετικά με τις αποφάσεις που τους επηρεάζουν, όπως η απόφαση για το πώς να ξοδεύονται τα χρήματα τα οποία, τις περισσότερες φορές, προέρχονται από τα δικά τους πορτοφόλια.
Ο συμμετοχικός προϋπολογισμός, η κοινή απόφαση μεταξύ της τοπικής αυτοδιοίκησης και των πολιτών για το πώς θα δαπανηθεί ένα μέρος του δημοτικού προϋπολογισμού, γίνεται όλο και πιο δημοφιλής.