Αυτό το άρθρο είναι μέρος των ειδικών εκθέσεων μας Συσκευασία: Επαναχρησιμοποίηση ή ανακύκλωση;.
Η τρέχουσα αναθεώρηση του κανονισμού για τις συσκευασίες και τα απόβλητα συσκευασίας (PPWR) έχει τραβήξει τα φώτα της δημοσιότητας καθώς η διαδικασία επισκιάζεται σε μεγάλο βαθμό. Από τις αίθουσες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου έως τις αποθήκες των καφέ και των εστιατορίων σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση, ο έντονος έλεγχος που συγκλίνει σε αυτή τη νομοθετική πρόταση είναι αισθητός.
Ο Matti Rantanen είναι ο γενικός διευθυντής της European Paper Packaging Alliance (EPPA).
Στο επίκεντρο της συζήτησης, όπως επισημαίνεται από πολλές φωνές, βρίσκεται η έλλειψη σταθερών, επιστημονικά τεκμηριωμένων στοιχείων που να υποστηρίζουν πολλές από τις ριζικές αλλαγές που σκοπεύουν να επιβάλουν οι νέοι κανόνες συσκευασίας. Η επιδίωξη του PPWR να θέσει υψηλούς στόχους για τις επαναχρησιμοποιήσιμες συσκευασίες φαίνεται φιλόδοξη αλλά άστοχη όταν εξετάζεται με το κριτήριο της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας. Η μετάβαση στις επαναχρησιμοποιούμενες συσκευασίες, παραδόξως, θα οδηγήσει σε ένα κύμα σκληρών πλαστικών συσκευασιών που είναι δύσκολο να ανακυκλωθούν, αυξάνουν την πίεση του νερού, τις εκπομπές CO2 και επιφέρουν πλήθος άλλων αρνητικών παραγόντων περιβαλλοντικών επιπτώσεων.
Η εκτίμηση επιπτώσεων που συνόδευε την αρχική πρόταση του κανονισμού επικρίθηκε ευρέως για έλλειψη επιστημονικής αυστηρότητας και για το γεγονός ότι δεν διεξήγαγε ούτε μία Ανάλυση κύκλου ζωής (ΑΚΖ) για καμία από τις επιλογές συσκευασίας που επέβαλε ή προσπαθούσε να μειώσει. Προκειμένου να αντισταθμίσει αυτό το γεγονός, το ίδιο το Κοινό Κέντρο Ερευνών (ΚΚΕρ) της Επιτροπής σχεδιάζει να δημοσιεύσει τη δική του ΑΚΖ που θα συγκρίνει τις χάρτινες συσκευασίες με τις συσκευασίες πολλαπλής χρήσης.
Παρόλα αυτά, εξετάζοντας τα αρχικά αποτελέσματα που διαρρέονται στους ενδιαφερόμενους φορείς, είναι αρκετά ανησυχητικό το γεγονός ότι οι προδιαγραφές της χάρτινης συσκευασίας που χρησιμοποιήθηκαν για την αξιολόγηση δεν είναι αντιπροσωπευτικές. Τα δεδομένα που χρησιμοποιούνται για το χαρτί δεν είναι επίσης επικαιροποιημένα, γεγονός που οδηγεί σε πολύ μεγαλύτερες επιπτώσεις στην κλιματική αλλαγή και την κατανάλωση νερού από αυτές που εκτιμούνται στις δημοσιευμένες εκθέσεις. Δεδομένου ότι η μελέτη αυτή δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί, οι ερευνητές πρέπει να αντιμετωπίσουν αυτά τα κενά, ώστε οι νέοι κανόνες για τη συσκευασία να βασίζονται σε ακριβείς και επικαιροποιημένες πληροφορίες σχετικά με τα υλικά συσκευασίας και τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις τους.
Αντίθετα, οι δύο ανεξάρτητες και αναθεωρημένες από τρίτους μελέτες της Ramboll για τα εστιατόρια γρήγορης εξυπηρέτησης (QSR) για φαγητό στο μαγαζί ή takeaway προς πώληση πληρούν τις οκτώ κατηγορίες που αναφέρονται από ακαδημαϊκούς ως απαραίτητες για να είναι μια ΑΚΖ αξιόπιστη. Αυτές οι ΑΚΖ δείχνουν ότι η επιβολή της υποχρεωτικής χρήσης επαναχρησιμοποιούμενων συσκευασιών αντί για χάρτινες συσκευασίες στα εστιατόρια γρήγορης εξυπηρέτησης σχεδόν τριπλασιάζει τις εκπομπές CO2 και χρησιμοποιεί 3,4 φορές περισσότερο γλυκό νερό. Αυτό συντελεί στην ενέργεια που καταναλώνεται κατά την πρόπλυση στο σπίτι και τους κύκλους στεγνώματος, καθώς και την επιστροφή κατά τη μεταφορά.
Για παράδειγμα, στη Γαλλία, η οποία έχει επιβάλει τις επαναχρησιμοποιούμενες συσκευασίες από τις αρχές του 2023, τα εστιατόρια γρήγορης εξυπηρέτησης δεν επιτυγχάνουν τον επιθυμητό αριθμό επαναχρησιμοποιήσεων που θα είχε θετικό περιβαλλοντικό αντίκτυπο σε σχέση με τις συσκευασίες μιας χρήσης. Τα προκαταρκτικά στοιχεία μιας αλυσίδας εστιατορίων έδειξαν ότι ο μέσος αριθμός επαναχρησιμοποιήσεων είναι 29, πολύ κάτω από οποιοδήποτε ποσοστό που θα τα καθιστούσε περιβαλλοντικά αποδοτικότερα από τα μιας χρήσης.
Οι χάρτινες ίνες μπορούν να ανακυκλωθούν έως και 25 φορές και είναι πολύ πιο εύκολο να ανακυκλωθούν από τις πλαστικές εναλλακτικές λύσεις. Σήμερα ανακυκλώνεται σε ποσοστό 82%, ενώ ο κλάδος έχει δεσμευτεί να επιτύχει ποσοστό 90% έως το 2030, υψηλότερο από τον στόχο της ΕΕ για 85%. Ο στόχος αυτός έχει ήδη ξεπεραστεί σε ορισμένα κράτη μέλη, όπως η Ιταλία (όπου το ποσοστό ανακύκλωσης χάρτινων συσκευασιών το 2021 ήταν 86%), εννέα χρόνια νωρίτερα. Επιπλέον, ο κλάδος έχει αλλάξει τις πρακτικές του για να διευκολύνει την ανακύκλωση, όπως τα χάρτινα ποτήρια που συνοδεύονται από καπάκια από 100% χαρτί και ίνες, και τα κελύφη για φαγητό που παίρνουν μαζί τους και δεν περιέχουν πλαστική επένδυση.
Η εστίαση στη βελτίωση των συστημάτων ανακύκλωσης θα μας βοηθήσει να αυξήσουμε ακόμη περισσότερο το ποσοστό ανακύκλωσης. Ωστόσο, αντί γι’ αυτό, η Επιτροπή θέλει να απαγορεύσει τις ανανεώσιμες, ανακυκλώσιμες χάρτινες συσκευασίες σε πολλά πλαίσια, αναγκάζοντας τους ανθρώπους να χρησιμοποιούν σκληρά πλαστικά ανακυκλώσιμα υλικά που είναι πιο ακριβά, δύσκολα ανακυκλώνονται και συχνά καθαρίζονται ανεπαρκώς. Επιπλέον, μεγάλο μέρος αυτού του πλαστικού θα καταλήγει σε χωματερές ή θα μολύνει τις υδάτινες οδούς μας.
Με απλά λόγια, η πρόταση της Επιτροπής θα καταπνίξει την πολύτιμη καινοτομία που βρίσκεται σε εξέλιξη στα συστήματα ανακύκλωσης χαρτιού, ενώ θα δημιουργήσει κίνητρα για τις επιχειρήσεις να στραφούν και πάλι προς το πλαστικό. Αυτό είναι το αντίθετο από αυτό που θα έπρεπε να επιδιώκουμε στο πλαίσιο της Πράσινης Συμφωνίας, ενώ υπονομεύει μια πλήρη ευρωπαϊκή αλυσίδα αξίας, από το δάσος έως τον καταναλωτή, σε μια εποχή που η ΕΕ αναζητά στρατηγική αυτονομία.
Είναι ζωτικής σημασίας να υπογραμμίσουμε ότι εμείς, στην EPPA, δεν υποστηρίζουμε τον αποκλεισμό οποιασδήποτε λύσης συσκευασίας. Αποστολή μας είναι να διασφαλίσουμε ότι οι συσκευασίες με βάση τις ίνες αναγνωρίζονται για τα προσόντα και τις περιβαλλοντικές επιδόσεις τους, με βάση ολοκληρωμένες, επιστημονικά τεκμηριωμένες αξιολογήσεις.
Καθώς οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής ετοιμάζονται για αποφασιστικές ψηφοφορίες, πρέπει να αξιολογήσουν κριτικά όλα τα στοιχεία που προβάλλουν όλοι όσοι επηρεάζονται από την πρόταση. Ο εξονυχιστικός έλεγχος που κατευθύνεται προς το PPWR δεν είναι απλώς θέμα νομοθετικής επιμέλειας- ενσαρκώνει ένα υψηλού κινδύνου στοίχημα με το μέλλον της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας, της οικονομικής βιωσιμότητας, ακόμη και της δημόσιας υγείας.