Αυτό το άρθρο είναι μέρος των ειδικών εκθέσεων μας Επιτεύγματα και προκλήσεις του εμβολιασμού κατά του COVID-19 στην Αφρική.
Τα δισεκατομμύρια εμβόλια COVID-19 έφτασαν στην Αφρική μόνο όταν εμβολιάστηκαν οι πληθυσμοί των πλούσιων χωρών, όμως η ανάπτυξη παραγωγικών δυνατοτήτων εντός της ηπείου θα μπορούσε να διασφαλίσει ότι οι αφρικανικές χώρες δεν θα μένουν πίσω στους εμβολιασμούς.
Όταν η πανδημία COVID-19 έπληξε την παγκόσμια κοινότητα, το ρητό «κανείς δεν είναι ασφαλής μέχρι να είναι όλοι ασφαλείς» φάνηκε ακόμη πιο επίκαιρο.
«Αυτό ακουγόταν υπέροχο», δήλωσε στη EURACTIV η Mohga Kamal-Yanni, σύμβουλος παγκόσμιας πολιτικής υγείας στο People’s Vaccine.
Αλλά, σύμφωνα με την ίδια, μόλις τα εμβόλια βγήκαν στην αγορά, «όλα αυτά ξεχάστηκαν».
«Αυτό το ‘κανείς δεν είναι ασφαλής…’ – το συζητούσαν. Αλλά στην πραγματικότητα, το αγνόησαν», δήλωσε η Kamal-Yanni, αναφερόμενη στις χώρες που εξασφάλισαν εκ των προτέρων τις δόσεις τους.
Στο επιστημονικό περιοδικό Lancet, η παγκόσμια κούρσα μαζικού εμβολιασμού κατά του COVID-19 χαρακτηρίστηκε «πρωτοφανής και απαιτούσε την υιοθέτηση συγκεκριμένων στρατηγικών από χώρες υψηλού εισοδήματος, όπως η προπαραγγελία εκατομμυρίων δόσεων πριν ακόμα ολοκληρωθούν οι κλινικές δοκιμές».
Αυτό είχε ως αποτέλεσμα οι φτωχότερες χώρες του κόσμου να λάβουν μόνο το 0,2% των 700 εκατομμυρίων δόσεων εμβολίου COVID-19 που θα παρασκευάζονταν μέχρι τον Απρίλιο του 2021, ενώ πάνω από το 87% των παγκόσμιων αποθεμάτων εμβολίων πήγε σε χώρες υψηλού εισοδήματος.
«Τα εμβόλια ήρθαν αργότερα στην Αφρική από ό,τι σε άλλες χώρες. Στην αρχή της πανδημίας, δεν υπήρχαν αρκετά εμβόλια για όλους», δήλωσε ο Arsene Enyegue, διευθυντής του προγράμματος AFRO του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), κατά τη διάρκεια του συμποσίου που διοργανώθηκε στο Νταρ Ες Σαλάμ της Τανζανίας στις 16-17 Μαΐου.
Η Kamal-Yanni τόνισε ότι «οι χώρες πλήρωσαν για παραγγελίες που είναι πενταπλάσιες ή τριπλάσιες ή διπλάσιες του πληθυσμού τους».
«Εμείς λάβαμε την πρώτη δόση, τη δεύτερη δόση και στη συνέχεια αρχίσαμε να πηγαίνουμε ακόμη και για αναμνηστική δόση, ενώ οι εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας στην Αφρική δεν είχαν λάβει καν την πρώτη δόση του εμβολίου», είπε.
Ξαναγράφοντας την ιστορία
Η μεγάλη ποσότητα εμβολίων κατά του COVID-19 έφτασε στην Αφρική μόλις στα τέλη του 2021 ως δωρεά από χώρες όπως η Κίνα, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Ινδία και η Ρωσία.
Η πρωτοβουλία COVAX υπό την ηγεσία των Ηνωμένων Εθνών έλαβε σχεδόν 270 εκατομμύρια δόσεις Oxford/AstraZeneca και Pfizer/BioNTech από τον Ιανουάριο του 2022.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, μέχρι το τέλος Απριλίου 2023, οι χώρες της ΕΕ είχαν δωρίσει 215,9 εκατομμύρια δόσεις εμβολίων COVID-19 στην Αφρική μέσω της πρωτοβουλίας COVAX και 22,9 εκατομμύρια δόσεις μέσω διμερών συμφωνιών δωρεάς.
Αλλά σύμφωνα με την Kamal-Yanni, οι δωρεές εμβολίων ήρθαν με καθυστέρηση. «Αυτό που λένε τώρα οι άνθρωποι, ξαναγράφουν ιστορία», δήλωσε η Kamal-Yanni.
«Λένε ότι το COVAX παρέδωσε 2 δισεκατομμύρια δόσεις. Ναι, υπήρξε ένα κύμα στα τέλη του 2021, αλλά όχι στο αποκορύφωμα του COVID, όταν ο κόσμος ήταν έτοιμος για εμβολιασμό και αγνοήθηκε», τόνισε.
Η Kamal-Yanni πρόσθεσε ότι στην αρχή της πανδημίας, «οι πλούσιες χώρες του Βορρά δεν μοιράζονταν τις δόσεις, δεν επέβαλαν ή δεν έδιναν εντολή να μοιραστούν την τεχνολογία, δεν παραχωρούσαν πνευματικά δικαιώματα, ώστε να μπορούν οι αναπτυσσόμενες χώρες να παράγουν εμβόλια».
Τα διδάγματα που πρέπει να αντληθούν
Εάν ξεσπάσει άλλη πανδημία, η δυνατότητα παραγωγής εμβολίων για την Αφρική, μια ήπειρο που αναμένεται να παρουσιάσει τριπλάσια ζήτηση εμβολίων έως το 2040, είναι απαραίτητη για να μην επαναληφθεί το ίδιο σενάριο.
«Προκειμένου να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις εμβολίων ενός ταχέως αυξανόμενου πληθυσμού και να είναι σε θέση να παρέχει νέα εμβόλια στον πληθυσμό της στο μέλλον, η αφρικανική ήπειρος πρέπει να αναπτύξει μια βιώσιμη υποδομή παραγωγής εμβολίων», αναφέρεται σε επιστημονική εργασία του Lewis John Rubin Thompson και άλλων.
Μόνο το 1% των εμβολίων που χορηγούνται στην Αφρική παράγεται από κατασκευαστές που εδρεύουν σε πέντε χώρες της: Αίγυπτος, Μαρόκο, Σενεγάλη, Νότια Αφρική και Τυνησία.
Σχολιάζοντας τις ικανότητες παραγωγής εμβολίων και φαρμάκων στην Αφρική, ο εκπρόσωπος της Επιτροπής δήλωσε στη EURACTIV ότι «[αυτό] δεν είναι μόνο άδικο, αλλά αποτελεί επίσης σημαντική πρόκληση για την ανθεκτικότητα των παγκόσμιων αλυσίδων εφοδιασμού υγείας και αφήνει ανοιχτή την πόρτα στη διακίνηση κατώτερων ή παραποιημένων προϊόντων στην Αφρική».
Για την αντιμετώπιση αυτού του ζητήματος, στις 13 Απριλίου 2021, οι Αφρικανοί ηγέτες δεσμεύτηκαν να αυξήσουν το ποσοστό των εμβολίων που παρασκευάζονται και χρησιμοποιούνται στην Αφρική από 1% το 2021 σε 60% έως το 2040. Σύμφωνα με έγγραφο που δημοσιεύθηκε στο Lancet, αυτό θα απαιτήσει βαριά μακροπρόθεσμη χρηματοδότηση, δέσμευση της κυβέρνησης και των ενδιαφερόμενων μερών για την αγορά κατασκευασμένων εμβολίων, διευρυμένη ερευνητική ικανότητα, στρατηγική ρυθμιστική υποστήριξη και καθοδήγηση.
Η Kamal-Yanni τόνισε την ανάγκη επένδυσης στην τοπική παραγωγή για όλες τις χώρες. «Η τοπική παραγωγή δεν είναι η κατασκευή ενός εργοστασίου. Είναι η Έρευνα & Ανάπτυξη, είναι οι επιστήμονες, οι μηχανικοί, που κάνουν τα εμβόλια», είπε.
Πρόσθεσε ότι η οικοδόμηση παραγωγικών δυνατοτήτων πρέπει να ξεκινήσει τώρα «και στη συνέχεια, όταν συμβεί το πρόβλημα, τότε θα έχετε το εργοστάσιο και θα μπορείτε να παράγετε ό,τι χρειάζεται να παραχθεί».
Στη Σύνοδο G20 τον Μάιο του 2021, η Ursula von der Leyen ανακοίνωσε επενδύσεις ύψους 1 δισ. ευρώ από την Ευρωπαϊκή Ομάδα για την παραγωγή, την πρόσβαση σε εμβόλια, φάρμακα και τεχνολογίες υγείας (MAV+).
«Η προσδοκία είναι η Αφρική να παράγει εμβόλια και βασικά προϊόντα υγείας κατά διαφόρων ασθενειών με βιώσιμο τρόπο», δήλωσε ο εκπρόσωπος της Επιτροπής, προσθέτοντας ότι η πρωτοβουλία λειτουργεί σε στενή ευθυγράμμιση με την Αφρικανική Ένωση και επιδιώκει ισότιμη πρόσβαση για όλους.
Στα τέλη Νοεμβρίου 2022, ανακοινώθηκε ότι θα χορηγηθούν πάνω από 20 εκατομμύρια ευρώ μέσω του προγράμματος αυτού για την προώθηση του προγράμματος εναρμόνισης των κανονιστικών ρυθμίσεων των αφρικανικών φαρμάκων (AMRH) και τη λειτουργία του Αφρικανικού Οργανισμού Φαρμάκων (AMA), καθώς και για τη συμβολή στη δημιουργία της Δομής Υποστήριξης της Ομάδας Ευρώπη (TESS).
Εν τω μεταξύ, η Kamal-Yanni υπογράμμισε την εγκατάσταση τεχνολογικού κόμβου mRNA στην Afrigen της Νότιας Αφρικής, ο οποίος ιδρύθηκε στα τέλη Απριλίου 2023 από τον ΠΟΥ και τη δεξαμενή πατεντών φαρμάκων Medicines Patent Pool και υποστηρίζεται από την ΕΕ, τη Γαλλία, τη Γερμανία, τον Καναδά και άλλους τοπικούς και διεθνείς εταίρους.
Ο τεχνολογικός κόμβος mRNA στοχεύει στην ανάπτυξη της ικανότητας σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος (LMICs) για την παραγωγή εμβολίων mRNA και τη βελτίωση της ασφάλειας της υγείας μέσω της τοπικής παραγωγής εμβολίων mRNA COVID-19.
«Αν αυτό μπορεί να συμβεί από τώρα, τότε όταν υπάρξει πανδημία, θα μπορούμε να σταματήσουμε τις πανδημίες πριν φτάσουν στο στάδιο να γίνουν πανδημίες», δήλωσε η Kamal-Yanni.