Τα γερμανικά κόμματα της αντιπολίτευσης και τμήματα του κυβερνητικού συνασπισμού ζητούν περισσότερους συνοριακούς ελέγχους για την αντιμετώπιση της παράνομης μετανάστευσης, αμφισβητώντας τη ζώνη Σένγκεν που θεωρείται εδώ και καιρό δεδομένη για τη Γερμανία που συνορεύει με τα περισσότερα κράτη μέλη της ΕΕ.
Αν και μειώθηκε σε σχέση με πέρυσι, ο αριθμός των παράνομων διελεύσεων των συνόρων εξακολουθεί να παραμένει υψηλός στη Γερμανία ύστερα από μία χαλάρωση κατά τη διάρκεια της πανδημίας.
Αυτό ώθησε την κυβέρνηση να επαναφέρει τους ελέγχους στα σύνορα με την Πολωνία, την Τσεχία και την Ελβετία από τον περασμένο Σεπτέμβριο, εκτός από τα γερμανοαυστριακά σύνορα.
Ωστόσο, οι επικριτές της μετανάστευσης πιστεύουν ότι δεν έχουν γίνει αρκετά.
Η αντιπολίτευση και τμήματα του κυβερνητικού συνασπισμού ζητούν μόνιμους ελέγχους σε όλα τα εθνικά σύνορα. Ορισμένοι φοβούνται ότι η συζήτηση για το μεταναστευτικό θα οδηγήσει σε συμαντική αποστασιοποίηση της χώρας από τη ζώνη Σένγκεν.
«Ο φόβος για τα επιτεύγματα της Σένγκεν είναι δικαιολογημένος», δήλωσε ο Κρίστιαν Πέτρι, επικεφαλής του κυβερνώντος Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος και βουλευτής ευρωπαϊκών υποθέσεων.
«Εάν αυτή η πολιτική εξέλιξη [οι εκκλήσεις για καθολικούς ελέγχους] συνεχιστεί και καταστεί ικανή να κερδίσει την πλειοψηφία [στο κοινοβούλιο], θα αποτελέσει σημαντικό πλήγμα για την ομοσπονδιακή, κοινωνική Ευρώπη».
Φαίνεται ότι η κυβέρνηση άνοιξε το κουτί της Πανδώρας όταν εισήγαγε προσωρινούς ελέγχους, πρώτα σε όλα τα εθνικά σύνορα κατά τη διάρκεια του Ευρωπαϊκού Πρωταθλήματος Ποδοσφαίρου (EURO) της UEFA και τώρα κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων στα σύνορα με τη Γαλλία.
Το μεγαλύτερο αντιπολιτευτικό κόμμα, το κεντροδεξιό CDU/CSU, άρχισε έκτοτε να πιέζει για την καταγραφή γενικών ελέγχων σε όλα τα γερμανικά σύνορα ως εξαίρεση από τους κανόνες Σένγκεν, γεγονός που θα έδινε στην αστυνομία την άδεια να διενεργεί σταθερούς ή κινητούς ελέγχους ανά πάσα στιγμή.
Ο αρχηγός του CDU/CSU Φρίντριχ Μερτς χαρακτήρισε πρόσφατα αυτό το μέτρο ως ένα από τα μέτρα, «που δεν κοστίζουν χρήματα, αλλά θα μπορούσαν πολύ γρήγορα να αλλάξουν το κλίμα στη χώρα προς το καλύτερο».
Η υπουργός Εσωτερικών Νάνσι Φέιζερ (SPD/S&D), όμως, αρνήθηκε να κάνει τους ελέγχους μόνιμους, αλλά το άλλο κόμμα στον συνασπισμό, το φιλελεύθερο FDP, υποστήριζε αυτή την πρόταση.
Μια ολισθηρή πορεία
Η εξέλιξη αυτή σηματοδοτεί ένα νέο επίπεδο κλιμάκωσης της εξομάλυνσης των συνοριακών ελέγχων για τη Γερμανία, ως μία από τις πιο διασυνδεδεμένες χώρες της ΕΕ, και για το CDU/CSU που αυτοχαρακτηρίζεται ως «το ευρωπαϊκό κόμμα της Γερμανίας».
Άλλωστε, ο καγκελάριος του CDU Χέλμουτ Κολ ήταν αυτός που επέβλεψε την εγκαθίδρυση του χώρου Σένγκεν το 1995.
Η διάδοχός του από το CDU, Άνγκελα Μέρκελ, εμφανιζόταν ως υπέρμαχος των πανευρωπαϊκών λύσεων εν μέσω της προσφυγικής κρίσης του 2015-16, αλλά η κυβέρνησή της επανέφερε τους ελέγχους στα αυστριακά σύνορα.
Έκτοτε και μέχρι το 2023, αξιωματούχοι του CDU πρωτοστατούσαν στα αιτήματα για συνοριακούς ελέγχους στα σύνορα με την Τσεχία και την Πολωνία, λόγω της έξαρσης της παράτυπης μετανάστευσης.
Η τωρινή αρμόδια Υπουργός, η Φέιζερ, εμφανιζόταν αρχικά επιφυλακτική, λέγοντας ότι «οι σταθεροί συνοριακοί έλεγχοι είναι μια μεγάλη αναστάτωση στην καθημερινή ζωή πολλών ανθρώπων». Όμως τελικά υπέκυψε στις εξωτερικές πιέσεις οπυ δεχόταν.
Οι υποστηρικτές των εκτεταμένων ελέγχων επισημαίνουν την επιτυχία των ελέγχων κατά τη διάρκεια του EURO. Μεταξύ 7 Ιουνίου και 19 Ιουλίου, η αστυνομία κατέγραψε 9.172 περιπτώσεις παράνομης εισόδου, πολύ περισσότερες από κάθε άλλο μήνα αυτή τη χρονιά. Οι 6.401 από αυτούς εξαναγκάστηκαν να γυρίσουν πίσω. Επίσης, συνελήφθησαν 275 ύποπτοι διακινητές ανθρώπων.
«[Οι αριθμοί] (…) δείχνουν σε ποιο βαθμό η ελευθερία της μετακίνησης γίνεται κατάχρηση από εγκληματίες και θέτει σε κίνδυνο τους πολίτες» δήλωσε στο Euractiv ο αναπληρωτής επικεφαλής βουλευτής του CDU για τις ευρωπαϊκές υποθέσεις, Ντέτλεφ Σέιφ.
«Το πνεύμα της Σένγκεν συχνά παρερμηνεύεται ως άνευ όρων ελευθερία της κυκλοφορίας», δήλωσε ο Σέιφ, σημειώνοντας ότι η Σένγκεν απαιτεί αποτελεσματικούς ελέγχους στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ, η απουσία των οποίων καθιστά αναγκαίους τους εσωτερικούς εθνικούς ελέγχους.
Αντί για «πλήρεις ελέγχους σε όλες τις διαβάσεις», όπως στην εποχή πριν από τη Σένγκεν, θα πρόκειται για δειγματοληπτικούς ελέγχους, πρόσθεσε.
Θα επιβιώσει το πνεύμα της Σένγκεν;
Ο τομέας των μεταφορών δεν έχει πράγματι βιώσει αξιοσημείωτες διαταραχές από τους τρέχοντες ελέγχους, δήλωσε στο Euractiv εκπρόσωπος της ένωσης γερμανικών επιχειρήσεων μεταφορών και logistics (DSLV).
Επισήμανε όμως ότι η κυκλοφορία εμπορευμάτων παρέμεινε εκτός των περιορισμών κατά τη διάρκεια του EURO, κάτι που «πρέπει να παραμείνει έτσι», καθώς «οι διαδικασίες παραγωγής, εμπορίου και εφοδιαστικής στην Ευρώπη βασίζονται στην ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων».
Ο Πέτρι από το SPD φοβάται ότι η ταλαιπωρία και η ψυχολογική επίδραση των εκτεταμένων, γενικών συνοριακών ελέγχων θα επηρεάσει μακροπρόθεσμα τη διασυνοριακή συνεργασία.
Το κυβερνών κόμμα της Γερμανίας επιμένει, λοιπόν, ότι οι έλεγχοι δεν αποτελούν την πιο αποτελεσματική προστασία, με το υπουργείο Εσωτερικών να υποστηρίζει επίσης ότι οι κανόνες Σένγκεν απαιτούν οι έλεγχοι να είναι προσωρινοί, όχι οριζόντιοι και να αποτελούν μέτρο έσχατης ανάγκης.
Σε κάθε περίπτωση, οι υφιστάμενοι έλεγχοι θα μπορούσαν να παραμείνουν για αρκετό καιρό. Τα επίπεδα μετανάστευσης πρέπει να μειωθούν βιώσιμα για να τερματιστούν οι έλεγχοι, δήλωσε η Φέιζερ, με τις ελπίδες της να στηρίζονται στη μεταναστευτική μεταρρύθμιση της ΕΕ.
Η εφαρμογή του νέου συστήματος αναμένεται να ολοκληρωθεί μόλις το 2026.