Αυτό το άρθρο είναι μέρος των ειδικών εκθέσεων μας Μια ματιά στα δημοκρατικά πειράματα σε όλη την Ευρώπη.
Η εισαγωγή των επιτροπών πολιτών της ΕΕ μετά τη Διάσκεψη για το Μέλλον της Ευρώπης (CoFoE) σημαίνει ότι τα πειράματα διαβουλευτικής δημοκρατίας θα συνεχιστούν σε επίπεδο ΕΕ, αλλά πρέπει να προσαρμοστούν καλύτερα στις προσδοκίες των πολιτών και να γίνουν πιο συμμετοχικά, λένε οι ειδικοί.
Μετά τη CoFoE, το πανευρωπαϊκό πείραμα δημοκρατίας που επέτρεψε στους Ευρωπαίους να μοιραστούν τις απόψεις τους για το μέλλον της Ευρώπης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εισήγαγε τις επιτροπές πολιτών, ζητώντας από τους πολίτες να συζητήσουν για την επικείμενη νομοθεσία.
Οι επιτροπές αποτελούνται από περίπου 150 τυχαία επιλεγμένους πολίτες από τα 27 κράτη μέλη, οι οποίοι κλήθηκαν να συζητήσουν για το ζήτημα της σπατάλης τροφίμων, τους εικονικούς κόσμους και τη μαθησιακή κινητικότητα.
Η πρώτη ομάδα είχε ως αποτέλεσμα 23 συστάσεις των πολιτών για τη μείωση της σπατάλης τροφίμων, ενώ η δεύτερη και η τρίτη συνεχίζουν τις διαβουλεύσεις και θα τις ολοκληρώσουν στα τέλη Απριλίου.
«Όταν συντάσσουμε τα έγγραφα χάραξης πολιτικής μας λαμβάνουμε υπόψη τις ιδέες τους», δήλωσε η Επίτροπος για τη Δημοκρατία, Dubravka Šuica, σε συνέντευξή της στη EURACTIV, προσθέτοντας ότι στόχος είναι να «κάνουμε τους πολίτες να αισθάνονται ότι μπορούν να επηρεάσουν τη χάραξη των ευρωπαϊκών πολιτικών».
«Νομίζω ότι το καταφέραμε», είπε.
Ωστόσο, οι ειδικοί και οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών επέστησαν την προσοχή όσον αφορά την επιτυχία και τον αντίκτυπο αυτού του προσφάτως θεσπισμένου διαβουλευτικού μοντέλου.
Σύμφωνα με την Perle Petit, αναλύτρια στο Κέντρο Ευρωπαϊκής Πολιτικής (EPC), οι επιτροπές πολιτών της ΕΕ αποτελούν «σαφή ένδειξη ότι η συμμετοχή των πολιτών ήρθαν – με τον έναν ή τον άλλο τρόπο – για να μείνουν στη δομή λήψης αποφάσεων της ΕΕ».
Ωστόσο, μένει να δούμε «εάν στόχος τους είναι η βελτίωση της δημοκρατικής λήψης αποφάσεων στην ΕΕ ή οι σχέσεις μεταξύ των θεσμικών οργάνων και των πολιτών», είπε.
Επιλογή θεμάτων
Κατά την άποψή της, η διαδικασία θα ωφελούνταν από μια προσέγγιση «εκ των κάτω προς τα άνω», με την οποία οι πολίτες θα έχουν δικαίωμα λόγου ως προς τα θέματα που συζητούνται στις επιτροπές.
Επί του παρόντος, τα θέματα των επιτροπών πολιτών αποφασίζονται από την Επιτροπή, η οποία καλεί τους συμμετέχοντες να εργάζονται πρώτα σε μικρές ομάδες και, στη συνέχεια, σε συνόδους ολομέλειας όσον αφορά τις συστάσεις που μπορεί να λάβει υπόψη το θεσμικό όργανο κατά τη χάραξη πολιτικών και πρωτοβουλιών.
Ωστόσο, για ορισμένα από τα θέματα που επιλέχθηκαν, όπως οι «εικονικοί κόσμοι» και η «μαθησιακή κινητικότητα», η διαβούλευση είναι πιο περίπλοκη.
«Οι ‘εικονικοί κόσμοι’ είναι το πιο προβληματικό θέμα μέχρι στιγμής, καθώς απαιτεί εικασίες προσανατολισμένες στο μέλλον σχετικά με τα προβλήματα που θα μπορούσε να δημιουργήσει αυτός ο τομέας, βασισμένες σε ελάχιστη συμβολή από εμπειρογνώμονες όσον αφορά την πραγματικότητα του θέματος», δήλωσε η Petit στη EURACTIV.
Οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών έχουν, επίσης, επικρίνει τον τρόπο επιλογής των θεμάτων προς συζήτηση, επισημαίνοντας το γεγονός ότι τα θέματα αυτά δεν αντικατοπτρίζουν απαραίτητα τις προτεραιότητες των Ευρωπαίων πολιτών.
Συμμετοχή των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών
«Πρέπει να επικεντρωθούμε περισσότερο στον καθορισμό του θεματολογίου με άξονα τους πολίτες», δήλωσε η Patrizia Heidegger, αναπληρώτρια γενική γραμματέας του Ευρωπαϊκού Γραφείου Περιβάλλοντος (EBB), κατά τη διάρκεια εκδήλωσης που διοργάνωσε η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή στις αρχές Μαρτίου.
Κατά την άποψή της, η Επιτροπή θα πρέπει να ερευνήσει τις ανησυχίες των πολιτών και να συμπεριλάβει καλύτερα τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών κατά την επιλογή των θεμάτων για τις επιτροπές. Η μεγαλύτερη συμμετοχή από κοινωνίες των πολιτών θα διαφοροποιήσει, επίσης, την παρουσία εμπειρογνωμόνων στις επιτροπές, οι οποίοι τείνουν να προέρχονται από την ακαδημαϊκή κοινότητα και τις δεξαμενές σκέψης, και να αυξήσει την ποιότητα της διαβούλευσης, δήλωσε η Heidegger.
Σύμφωνα με την Alexandrina Najmowicz, γενική γραμματέα του Ευρωπαϊκού Φόρουμ Πολιτών, ένα παρόμοιο ζήτημα προέκυψε και κατά τη διάρκεια της Διάσκεψης για το Μέλλον της Ευρώπης, όπου οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών δεν συμμετείχαν ενεργά στις επιτροπές πολιτών.
«Φαίνεται ότι επικρατεί η ίδια κατάσταση στα πάνελ των πολιτών που βρίσκονται τώρα σε διαβουλεύσεις», δήλωσε στη EURACTIV, προσθέτοντας ότι η μεγαλύτερη συμμετοχή των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών θα βοηθήσει, επίσης, στο να γίνουν οι συνελεύσεις πιο συμμετοχικές.
«Η τυχαία επιλογή έχει τους περιορισμούς της όταν πρόκειται για την ουσιαστική προσέγγιση ομάδων που βρίσκονται στο περιθώριο της κοινωνίας», δήλωσε η Najmowicz.
Έργο σε εξέλιξη
Σύμφωνα με την Petit, ορισμένα από αυτά τα ζητήματα απορρέουν από την προσπάθεια οργάνωσης των επιτροπών πολιτών σε σύντομο χρονικό διάστημα και στο πλαίσιο της τρέχουσας θητείας της Επιτροπής.
«Αντί να προσαρμόσουν τη διαδικασία στα ίδια τα θέματα ή να σκεφτούν πώς να σχεδιάσουν μια νέα διαδικασία […], οι επιτροπές Ευρωπαίων πολιτών αναπαράγουν την εμπειρία της CoFoE σε μικρότερη κλίμακα», συμπεριλαμβανομένων ορισμένων από τα προβλήματά της, δήλωσε.
Η Επιτροπή αναμένεται να συνεχίσει αυτή τη διαδικασία διαβούλευσης στα προσεχή έτη.
«Αυτό σημαίνει ότι μπορούμε να αναμένουμε ότι οι επιτροπές των Ευρωπαίων πολιτών θα συνεχίσουν να βελτιώνονται με την πάροδο του χρόνου», δήλωσε ο Petit.